Młodzież w okresie szkoły ponadpodstawowej znajduje się w trudnym okresie rozwojowym – wiąże się on ze zmianami psychicznymi i fizycznymi. Osoby te mają problemy związane z poznawaniem siebie, ich samoocena i hierarchia wartości ulegają zmianom, przeżywają niepowodzenia szkolne i towarzyskie. W tym wieku szczególnie ważne są kontakty rówieśnicze. Młodzi ludzie zaczynają postrzegać siebie przez pryzmat kolegów i koleżanek – istotna jest dla nich opinia rówieśników, jaką funkcję pełnią w grupie oraz czy są akceptowani, lubiani w klasie czy gronie znajomych. Na podstawie uzyskanych informacji zwrotnych budują obraz siebie.
Na tym etapie edukacji ciągle pojawiają się trudności w podejmowaniu decyzji – nie tylko dotyczących wyboru zawodu czy szkoły. Problemy te najczęściej wynikają z faktu, że osoby młode nie mają jeszcze sprecyzowanych do końca swoich zainteresowań. Dodatkowo młodzieży towarzyszy niepewność oraz brak orientacji w dostępnych możliwościach rozwoju edukacyjno-zawodowego. Młodzi ludzie często czują się bezradni, nie zawsze mają informacje dotyczące obowiązujących trendów na rynku pracy (np. bezrobocie, zawody deficytowe i nadwyżkowe, rodzaje umów o pracę, autoprezentacja itp.) i sytuacji społeczno-gospodarczej kraju. Osoby te – bez wczesnego i odpowiedniego wsparcia oraz możliwości do samopoznania – pozostają bez konkretnych planów na przyszłość, a ich decyzje nie są adekwatne do ich predyspozycji zawodowych. Młody człowiek w tym okresie potrzebuje ukierunkowania, aby podjęte przez niego działania były świadome i nastawione na konkretne cele.
W trakcie nauki w szkole ponadpodstawowej młodzi ludzie zdobywają pierwsze doświadczenia zawodowe (praktyki, wolontariat, praca wakacyjna), które często mają znaczenie dla przyszłej pracy, np. uczą się pracy w grupie, samodzielnego podejmowania decyzji (uwzględniając przy tym aspekt ekonomiczny i tryb życia), rozwijają zdolności interpersonalne. Ponadto pierwsze obowiązki i zadania ukazują im plusy i minusy pracy w danych branżach – młody człowiek wie, co mu sprawia trudność, czego nie chce wykonywać, a jakie czynności dają satysfakcję czy spełnienie. Konfrontacja czynności podejmowanych w zawodzie, własnych możliwości oraz aktualnej oferty rynku pracy wymaga od osoby młodej umiejętności podjęcia decyzji, czy własne zainteresowania, umiejętności, system wartości i środowisko pracy będą sprzyjały wykonywaniu danego zawodu. Jest to również okres wzmożonej aktywności społecznej młodych ludzi – udzielają się w m.in. w organizacjach, akcjach charytatywnych oraz biorą udział w życiu towarzyskim (w większości poza gronem rodziny).
Program doradztwa zawodowego bazuje na wybranych teoriach doradczych. Głównym kryterium doboru koncepcji była możliwość odniesienia procesu świadomego kształtowania własnej kariery do zmian rozwojowych, które warunkują realizację treści na danym etapie edukacyjnym. Zadania, jakie stawiane są preorientacji i orientacji zawodowej oraz doradztwu zawodowemu, powinny być dostosowane do możliwości poszczególnych grup odbiorców. Tym samym taki dobór inspiracji teoretycznych do projektowania wsparcia w ramach doradztwa zawodowego zapewni z jednej strony podążanie za naturalnymi zmianami rozwojowymi uczniów, z drugiej zaś uwrażliwi na dynamikę zmian we współczesnym świecie.
Zgodnie ze strukturą programu w każdej klasie są realizowane cele ze wszystkich czterech wskazanych obszarów: poznawanie własnych zasobów, świat zawodów i rynek pracy, rynek edukacyjny i uczenie się przez całe życie, planowanie własnego rozwoju i podejmowanie decyzji edukacyjno-zawodowych. Treści są sukcesywnie pogłębiane/poszerzane w kolejnych latach kształcenia. Przewidziane w programie działania związane z doradztwem zawodowym są powiązane z treściami kształcenia na poziomie technikum, co umożliwia uczniom dostrzeganie związków pomiędzy tym, czego się uczą, a swoją dalszą edukacją i karierą zawodową.
Celem ogólnym doradztwa zawodowego jest przygotowanie uczniów do świadomego i samodzielnego planowania kariery oraz podejmowania i dokonywania zmian decyzji edukacyjnych i zawodowych, uwzględniających poznawanie własnych zasobów oraz analizę informacji na temat rynku pracy i systemu edukacji.
